مقدمه

ویروس کرونا نه تنها دستگاه تنفسی، بلکه سایر دستگاه های بدن، از جمله دستگاه گوارش و ادراری را تحت تاثیر قرار می دهد و می تواند باعث بروز علائمی مانند اسهال، تهوع، استفراغ و ناراحتی شکمی و همچنین اختلال در عملکرد کلیه در افراد مبتلا شود. معمول‌ترین راه انتقال ویروس‌ کرونای جدید ازطریق قطرات تنفسی است که هنگام سرفه و عطسه ایجاد می‌شود اما پژوهشگران به دنبال یافتن راه های احتمالی دیگر انتقال ویروس مانند ادرار و مدفوع هستند. با توجه به این موضوع،  سوال این است که آیا امکان دارد این ویروس در ادرار یا مدفوع افراد بیمار وجود داشته باشد؟ 

شواهد موجود در زمینه پاسخ به سوال 

امکان وجود ویروس کرونای جدید در ادرار و مدفوع افراد مبتلا وجود دارد. نتایج یک مطالعه نشان می دهد که در برخی از بیماران حتی بعد از منفی شدن نمونه های گرفته شده از حلق، تست ویروس در مدفوع ایشان مثبت گزارش شده است. در مطالعات مختلف، مشاهده شده است که در مواردی تست مدفوع پس از 10 روز بهبودی فرد بیمار هنوز مثبت است و این نشان دهنده وجود طولانی مدت ویروس در مدفوع است. همچنین مدت زمان وجود ویروس به طور قابل توجهی در نمونه های مدفوع طولانی تر از نمونه های حلق و خون است. لذا در مقایسه با نمونه های حلق، تشخیص ویروس کرونای جدید در نمونه های مدفوع به همان اندازه می تواند دقیق باشد. در خصوص وجود ویروس در ادرار، مطالعات مختلف نشان داده اند که هیچ یک از نمونه های ادرار افراد مبتلا، مثبت گزارش نشده است. از طرفی در تعدادی از مطالعات انجام شده در نمونه محدود، ویروس در رسوبات ادرار مشاهده شده است. در مطالعه دیگری که بار ویروسی در نمونه های حلق، مدفوع، خون و ادرار بیماران اندازه گیری شد، نتایج این گونه بود که فقط در  یک مورد از بیماران مورد مطالعه، ویروس در ادرار مشاهده شد در صورتی که در بیش از نیمی از این نمونه ها، وجود ویروس در مدفوع تایید شد. لازم به ذکر است که بر اساس مطالعات، بیماران دارای تست مدفوع مثبت، لزوما علائم گوارشی را تجربه نمی‌کنند و وجود ویروس در مدفوع هیچ ارتباطی با شدت عفونت ریه ندارد. همچنین پس از رفع علائم بالینی، ویروس می تواند مدت طولانی تری در دستگاه گوارش وجود داشته باشد. 

نتیجه‌گیری

مطالعات مختلف نشان می دهند که ویروس کرونای جدید می تواند در مدفوع وجود داشته باشد اما شواهد دقیقی برای اثبات وجود ویروس در ادرار وجود ندارد. از آن جا که احتمال انتقال ویروس از طریق مدفوع وجود دارد، توصیه می شود کارکنان بهداشت و درمان به هنگام مواجهه با مدفوع بیماران با احتیاط کامل عمل کنند و سایر افراد نیز نکات بهداشت فردی، نظیر شستشوی دست ها با آب و صابون به مدت 20 ثانیه را پس از استفاده از دستشویی رعایت کنند. 

منابع

1. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0016510720302455
2. https://www.who.int/news-room/commentaries/detail/modes-of-transmission-of-virus-causing-covid-19-implications-for-ipc-precaution-recommendations
3. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/faq.html#Transmission
4. Chen Y, Chen L, Deng Q, Zhang G, Wu K, Ni L, et al. The Presence of SARS-CoV-2 RNA in Feces of COVID-19 Patients. Journal of medical virology. 2020.
5. Lam JCM, Moshi GB, Ang SH, Chew HM, Ng QH, Madjukie A, et al. Management of COVID-19 Related Paediatric Blood Samples in a Clinical Hematology Laboratory. British journal of hematology. 2020.
6. Ozma MA, Maroufi P, Khodadadi E, Kose S, Esposito I, Ganbarov K, et al. Clinical manifestation, diagnosis, prevention and control of SARS-CoV-2 (COVID-19) during the outbreak period. Le infezioni in medicina. 2020;28(2):153-65.
7. Wang L, Li X, Chen H, Yan S, Li D, Li Y, et al. Coronavirus Disease 19 Infection Does Not Result in Acute Kidney Injury: An Analysis of 116 Hospitalized Patients from Wuhan, China. American journal of nephrology. 2020:1-6.
8. Wang W, Xu Y, Gao R, Lu R, Han K, Wu G, et al. Detection of SARS-CoV-2 in Different Types of Clinical Specimens. JAMA. 2020.
9. Wei XS, Wang X, Niu YR, Ye LL, Peng WB, Wang ZH, et al. Diarrhea is associated with prolonged symptoms and viral carriage in COVID-19. Clinical gastroenterology and hepatology : the official clinical practice journal of the American Gastroenterological Association. 2020.
10. Wolfel R, Corman VM, Guggemos W, Seilmaier M, Zange S, Muller MA, et al. Virological assessment of hospitalized patients with COVID-2019. Nature. 2020.
11. Wong SH, Lui RN, Sung JJ. Covid-19 and the digestive system. J Gastroenterol Hepatol. 2020.
12. Wu ZS, Zhang ZQ, Wu S. Focus on the Crosstalk Between COVID-19 and Urogenital Systems. J Urol. 2020:101097JU0000000000001068.
13. Zheng S, Fan J, Yu F, Feng B, Lou B, Zou Q, et al. Viral load dynamics and disease severity in patients infected with SARS-CoV-2 in Zhejiang province, China, January-March 2020: retrospective cohort study. BMJ (Clinical research ed). 2020;369:m1443.
14. Young BE, Ong SWX, Kalimuddin S, Low JG, Tan SY, Loh J, et al. Epidemiologic Features and Clinical Course of Patients Infected With SARS-CoV-2 in Singapore. JAMA. 2020.
15. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/331329/WHO-COVID-19-laboratory-2020.4-eng.pdf